Coğrafi İşaret
Coğrafi İşaret Nedir?
Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri
itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş
bir ürünü gösteren ad veya işaretlere “coğrafi işaret” denir.
Coğrafi işaretler, ayırt edici özelliği ile ön plana çıkan ve bulunduğu bölge ile özdeşleşen doğal ürünler, tarım, maden ve el sanatları ile sanayi ürünlerine verilen işaretlerdir.
Bir yörenin herhangi bir ürünü, meyvesi, taşı, madeni
diğer yörelerde üretilenlerden farklı olabilir veya bir yörede üretilen
halı, kilim, kumaş, çini vb. herhangi bir nedenle ün kazanmış olabilir. Bu
ürünlerin üzerinde o yörenin adının kullanılması, tüketiciler tarafından o
ürünün benzerlerinden farklı özelliklere sahip olduğu şeklinde
algılanabilir. Tüketiciler, söz konusu yöre adıyla satılan ürünleri o
yörenin adına duydukları güvenle, aynı türdeki diğer ürünlere tercih
edebilirler.
Coğrafi işaretler, geleneksel bilginin bir ürün gibi
şekillendirildiği, paketlendiği, alındığı ve satıldığı bir boyuttadır.
Ürünün kalitesi, geleneksel üretim metodu ve coğrafi kaynağı arasında
kurulan sıkı bağı simgeleyen bir güvencedir.
Coğrafi işaretler menşe adı ve mahreç işareti olarak iki
ayrı şekilde değerlendirilir.
Menşe Adı
Nedir?
Coğrafi işaret korumasına konu edilen ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tamamı, sınırları belirlenmiş coğrafi alanda gerçekleşmek zorunda ise bu durumda bulunan coğrafi işaretlere “menşe adı” denir. Menşe adı, menşe adına konu ürünün tamamı ile tanımlanan yerde üretilmiş olmasını gerektirir.
Ürünler ait oldukları coğrafi bölgenin dışında
üretilemezler. Çünkü ürün, ancak ait olduğu yöre içinde üretildiği takdirde
niteliklerini kazanabilir.
(Eskişehir Lületaşı, Erzincan Tulum Peyniri, Ege Pamuğu, Malatya Kayısısı, Elazığ Öküzgözü Üzümü)
Ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az
biri, sınırları belirlenmiş coğrafi alanda gerçekleşmek zorunda ise bu
durumdaki coğrafi işaretlere
"mahreç işareti" denir.
Mahreç işaretine konu olan ürünün özelliklerinden en az
birinin o yöreden kaynaklanması şartıyla, yöre dışında da üretilebilmesi söz
konusudur.
Bu üretimde, bulundukları coğrafi bölgeye ait üretim
yöntemlerinin aynen kullanılması ve ürünün kalitesinin aynı olması şarttır.
(Damal Bebeği, Isparta
Halısı, Siirt Battaniyesi, Adana Kebabı, Çorum Leblebisi, Mardin Kaburga)
Menşe
Adına Örnek: Malatya Kayısısı
(ait oldukları coğrafi bölgenin dışında üretilemezler)
Mahreç İşaretine
Örnek: Afyon Sucuğu(ürünün özelliklerinden en az birinin o yöreden
kaynaklanması şartıyla, yöre dışında da üretilebilir)
Coğrafi
İşaretlerin Diğer Sınai Mülkiyet Haklarından Farkı Nedir?
Coğrafi işaretler, tek bir üreticiyi değil, belirli
şartlar altında üretim yapan kişilerin tümünü korur.
Çünkü coğrafi işaret alansal, yöresel, bölgesel, ülkesel
genelliğe, bir anlamda anonimliğe sahip olup, sağladığı hak belli bir kişiye
veya bazı kişilere bağlanamaz.