Gıda Mevzuatı ve Gıda Güvenliği
GIDA MEVZUATI
TARİHÇE
Türkiye’de gıda güvenliğine ilişkin ilk yasa 1930 yılında çıkarılan 1580
sayılı “Belediye Yasası”dır. Bu yasanın 15. maddesi gıda üretim, depolama ve
satış yerlerinin denetimini belediye sınırları içinde, belediye görevleri
arasında saymıştır. Bu alanda ilk kapsamlı yasa ise Belediye Yasasından kısa
bir süre sonra, gene 1930 yılında çıkarılmış olan 1593 sayılı “Umumi
Hıfzıssıhha Yasası”dır. Bu yasanın 181. 199. maddeleri gıdaya ilişkin
değerlendirme, denetim ve yasakları içermektedir. Bu Yasa’da gıdaya ilişkin
sorumluluk, belediye sınırları dışında Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’na,
belediye sınırları içinde belediyelere bırakılmıştır. Yasanın 184. maddesi ile
tüketenin sağlığını az ya da çok bozacak gıda maddelerinin üretimi, depolanması
ve satışı yasaklanmıştır. Yasanın 188. maddesi ise gıda katkı maddeleri ve gıda
boyalarının kullanımını Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’nın iznine
bırakmıştır. Diğer maddeler ise denetim ve cezalarla ilgilidir. Bu arada 1593
sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu gereği, önce 1942 yılında “Gıda Nizamnamesi”
daha sonra da 1952 yılında “Gıda Maddeleri Tüzüğü” (GMT) yürürlüğe konmuştur.
Gıda maddeleri ile umumi sağlığı ilgilendiren eşya ve levazımın hususi
vasıflarını gösteren GMT, kapsamında yer alan tüm maddelerin taşıyacağı niteliklere
ve bunların hangi koşullarda bozulmuş, taklit veya tağşiş edilmiş sayılacağına
dair hükümleri içermektedir.
Cumhuriyet döneminde gıda hizmetlerine yönelik en temel ve yapısal
değişiklikler getiren düzenleme 560 sayılı “Gıdaların Üretimi Tüketimi ve
Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname” (KHK), 28.6.1995 tarihinde
yürürlüğe girmiştir. Bu kararname ile gıda hizmetlerindeki dağınıklık ve
kargaşanın önlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği
Anlaşması’nın imzalaması sonucu, ülkemiz gıda mevzuatının AB mevzuatı ile
uyumlu hale getirilmesinde, söz konusu kararname önemli bir başlangıç
oluşturmuştur. Ancak, 560 sayılı KHK’nin yürürlüğe girmesi, gıda konusundaki
çok başlılığı tam olarak giderememiş ve gıda konusundaki çok başlılığı daha az
sayıya düşürebilmiştir. Bu nedenle 27.05.2004 tarihinde 5179 sayılı “Gıdaların
Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname'nin
Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun” kabul edilmiş ve “gıda güvenliğinin
temini” bu Kanun’un doğrudan amacı olmuştur. Ayrıca, gıda güvenliğini temin
için bu Kanun çerçevesinde bir dizi yönetmelik ve tebliğler yayınlanmıştır. Bu
Yasa’da gıda güvenliğinin sağlanması hususunda sorumluluk gıda işletmelerine
verilmekle beraber, Bakanlığın belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde yerel
otoriteler, belediyeler, Sağlık Bakanlığı’nın ilgili birimleri gıda güvenliğine
yönelik denetimleri yapmakla görevlendirilmişlerdir.
Ancak, AB’nin 2006 yılı ilerleme raporunda da belirtildiği gibi, 5179
Sayılı Kanun ile de AB Gıda Mevzuatına uyum sağlanamamıştır.
AB tarafından uyum sağlanamadığı için “yetki karmaşası ve tutarsızlıklar
olduğu, tüm kontrol yetkilerinin merkezi otorite ve buna bağlı yerel otoriteler
tarafından gerçekleştirilmediği, Bakanlığın bu yönde yeniden yapılandırılması
gerektiği” yönüyle eleştirilen 5179 Sayılı Kanunun yerine geçmek üzere,
Bakanlık yetkilileri ile AB Komisyon yetkilileri arasında yapılan görüşmeler
neticesinde Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nca 13.06.2010 tarih ve 27610 sayılı
Resmi Gazete’de “5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve
Yem Kanunu” yayımlanmıştır.
5996 SAYILI VETERİNER HİZMETLERİ, BİTKİ SAĞLIĞI, GIDA VE YEM KANUNU VE
İLGİLİ MEVZUAT
13.12.2010 tarihi
itibariyle yürürlüğe giren 5996 Sayılı Kanun, tarladan/çiftlikten
sofraya/çatala gıda güvenliği sistemini baştan sona değiştirmektedir. Kanun;
gıda, gıdayla temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve
dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbi ürün
kalıntıları ile diğer kalıntıları ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya
bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve bitkisel ürünlerdeki zararlı
organizmalarla mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve süs hayvanlarının
refahını, zootekni kanunlarını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini,
veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş
ve çıkış işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmi kontrolleri ve yaptırımlarını
kapsamaktadır. 5996 Sayılı Kanun, gıda ve yeme ilişkin ürünlerin üretim
aşamasından tüketiciye sunulmasına kadar geçen tüm süreci, Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı’nın kontrolüne vermektedir.
Yeni yasa sorumlu yöneticiliği kaldırırken, tüm sorumluluğu işletme
sahibine vermektedir. Bu Kanunun 22’nci maddesinde yer alan ve Ek-1 de
düzenlenen liste ile; işletmelerin üretim konuları ile
ilgili eğitim almış lisans mezunu personel çalıştırma yükümlülüğü ancak 10
kişiden fazla personel istihdam etmeleri ya da 30 beygir üzeri motor gücüne
sahip olmaları durumunda geçerli olmaktadır.
5996 Sayılı Kanunla gelen diğer bir yenilik de, işletmelere kayıt ve onay
şartı getirmesidir. Gıda maddeleri ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri
üreten iş yerleri için daha önceki uygulama olan gıda iş yeri çalışma izni,
sicil numarası ve üretim izin belgesi ve numarası alınma zorunluluğu
kaldırılarak gıda ve yem işletmeleri; onaya tabi olanlar ve kayıtlı işletmeler
olarak iki gruba ayrılmaktadır. Onaya tabi işletmeler ve kayıt işlemleri,
çıkarılan bir yönetmelikle Bakanlık tarafından belirlenmiş ve bu işletmelere,
faaliyete geçmeden önce Bakanlık’tan onay alma zorunluluğu getirilmiştir. Kayıt
işlemine tabi işletmeler ve faaliyetleri ile ilgili işlemleri Bakanlığa
bildireceklerdir.
5996 Sayılı Kanunla gıda güvenliği ile ilgili hizmetlerin büyük bir kısmı
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde toplanmıştır. Uluslararası
kuruluşlar nezdinde yetkili otorite söz konusu bakanlık olmasına rağmen, Sağlık
Bakanlığı sular ve özel tıbbi amaçlı diyet gıdalarla ilgili hizmetlerden, Dış
Ticaret Müsteşarlığı TSE standartlarının dış ticarette uygulanmasından, Tütün
ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu alkollü içki ticaretinin düzenlenmesinden,
Şeker Kurumu da şeker kotalarının tahsisinden sorumlu kuruluşlardır.
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanuna Göre
Tanımlar
Gıda: Doğrudan insan
tüketimine sunulmayan canlı hayvanlar, yem, hasat edilmemiş bitkiler, tedavi
amaçlı kullanılan tıbbî ürünler, kozmetikler, tütün ve tütün mamulleri,
narkotik veya psikotropik maddeler ile kalıntı ve bulaşanlar hariç, insanlar
tarafından yenilen, içilen veya yenilmesi, içilmesi beklenen işlenmiş, kısmen
işlenmiş veya işlenmemiş her türlü madde veya ürün, içki, sakız ile gıdanın
üretimi, hazırlanması veya muameleye tâbi tutulması sırasında kullanılan su
veya herhangi bir maddeyi,
Gıda İşletmecisi: Kâr amaçlı olsun veya olmasın kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek veya
tüzel kişiler tarafından gıdanın üretimi, işlenmesi ve dağıtımının herhangi bir
aşamasında kontrolü altında yürütülen faaliyetlerin, mevzuat hükümlerine
uygunluğundan sorumlu olan gerçek veya tüzel kişiyi.
Onay: Bu Kanun
kapsamında onayı zorunlu olan faaliyetler ve ürünler için Bakanlıkça verilen
izin veya ruhsatı,
Perakende: Ana dağıtım merkezleri, hazır yemek hizmeti, işyeri ve kurum
yemekhaneleri, restoranlar ve diğer benzeri gıda hizmetlerinin sunulduğu
yerler, dükkânlar, toptan satış yerleri, süpermarket dağıtım merkezleri dâhil
olmak üzere son tüketiciye satış ya da dağıtım noktasında gıdanın işlenmesi
veya depolanmasını,
Hijyen: Tehlikenin kontrol
altına alınması ve gıda ve yemlerin kullanım amacı dikkate alınarak, insan ve
hayvan tüketimine uygunluğunun sağlanması için gerekli her türlü önlem ve
koşulu,
İzlenebilirlik: Üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamaları boyunca bitkisel
ürünlerin, gıda ve yemin, gıdanın elde edildiği hayvanın veya bitkinin gıda ve
yemde bulunması amaçlanan veya beklenen bir maddenin izinin sürülebilmesi ve
takip edilebilmesini,
Resmî Kontrol: Bu Kanun kapsamındaki faaliyetlerin bu Kanun hükümlerine uygunluğunun
doğrulanması için, kontrol görevlilerinin, verilen yetki çerçevesinde
gerçekleştirdikleri izleme, gözetim, denetim, muayene, karantina, numune alma,
analiz ve benzeri kontrolleri, ifade eder.
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve
Yem Kanununa göre Sorumluluklar
Gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ve yem ile ilgili faaliyet
gösteren işletmeciler, kendi faaliyet alanının her aşamasında bu Kanunda
belirtilen şartları sağlamak ve bunu doğrulamakla yükümlüdür.
Gıda işletmecisi ürettiği, işlediği, ithal ettiği, satışını veya
dağıtımını yaptığı bir ürününün, gıda ve yem güvenilirliği şartlarına
uymadığını değerlendirmesi veya buna ilişkin makul gerekçelerinin olması
durumunda, söz konusu ürünü kendi kontrolünden çıktığı aşamadan başlamak üzere,
toplanması için gerekli işlemleri derhal başlatmak ve konu ile ilgili Bakanlığı
bilgilendirmek zorundadır. Gıda ve yem işletmecisi, ürünün toplanması
gerektiğinde, toplanma nedeni hakkında tüketiciyi veya kullanıcıyı doğru ve
etkin olarak bilgilendirmek ve gerekli hâllerde, insan sağlığını korumaya
yönelik alınacak tedbirlerin yeterli olmaması durumunda, tüketiciye veya
kullanıcıya ürünün iadesi için çağrıda bulunmak zorundadır.
Gıda ve yem işletmecisi, faaliyeti ile ilgili istenen kayıtları güncel
tutmak, istendiğinde Bakanlığa sunmak zorundadır.
Piyasaya arz edilecek gıda ve yemlerden onay alınması zorunlu olanlar
Bakanlıkça belirlenir. Ürün sahibi, onay için Bakanlıkça talep edilen bilgi ve
belgeleri sunmak zorundadır. Bu ürünlerin, onay alınmadan üretimi, ithalatı ve
piyasaya arzı yasaktır.
Bakanlık, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasını sağlamak için, gıda ve yem
işletmecilerinin üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında resmî kontrolleri
yapar, gıda ve yem işletmeleri ile ilgili kayıtları tutar.
Gıda ve yem işletmecisi, ürünle ilgili riskin önlenmesi, azaltılması veya
ortadan kaldırılmasından sorumlu olup, bu gibi tedbirlerin alınmasında
Bakanlıkla işbirliği yapar. İlgililer, Bakanlıkça alınan önlemlerin uygulanması
sırasında hiçbir şekilde engelleme yapamaz.
Kanun’un Ek-1’inde belirlenen gıda işletmeleri gıda işletmeleri, işin
nevine göre, konu ile ilgili lisans eğitimi almış en az bir personel
çalıştırmak zorundadır. Bilimsel gelişmeler ve günün koşullarına göre, Ek-1’de
Bakanlıkça değişiklik yapılabilir. Bu değişiklikler Bakanlıkça çıkarılacak bir
tebliğ ile ilan edilir.
Kanun kapsamında Konfederasyonumuzu ilgilendiren Yönetmelikler, 17 Aralık
2011 tarihinden itibaren Resmi Gazetede yayımlanmaya başlamıştır.
Yönetmeliklerin incelenmesinde de görüleceği üzere; ilgili yönetmeliklerde
Kayıt ve Onaya tabi işletmelerin hangileri olduğu ve genel hijyen
kurallarından, işletmecinin yükümlülüğüne, ekipmanlardan, alınması gereken
izinlere ve denetimler gibi pek çok konuya yer verilmiştir.
Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı tarafından hazırlanan tüm yürürlükteki ve taslak mevzuata
erişim sağlayabilir, gelişmeleri takip edebilirsiniz.
GIDA GÜVENLİĞİ
Gıda güvenliği, genel anlamda gıdanın üretiminden sonra tüketime
(çiftlikten çatala) kadar kimyasal, fiziksel, duyusal ve biyolojik
niteliklerini koruyarak sağlıklı ve güvenilir bir şekilde tüketiciye sunulması
ve bunun için alınan önlemler paketini kapsamaktadır. Sıfır risk değerinde bir
gıdanın tüketimi arzulanan olmakla beraber, bu durum, teknik ve ekonomik açıdan
uygulanabilir değildir. İlgili olarak gıda mevzuatı; sağlığa zararsız ve kabul
edilebilir bir düzeyde risk taşıyan gıdaları, güvenilir gıda olarak tanımlamaktadır.
Gıda kontrolü, mevcut mevzuat
çerçevesinde gıdanın tüketici lehine otorite tarafından denetlenmesidir. Gıda
kontrolü ve gıda güvenliğini sağlamak amacıyla çıkartılan yasa, tüzük ve
yönetmeliklere gıda mevzuatı denmektedir.
Gıda mevzuatı; gıda maddelerinin taşıması gereken asgari kalite ve hijyen kriterlerini
belirleyen bir kurallar dizisidir. Gıda mevzuatının hazırlanmasındaki temel
amaç, gıda güvenliğinin sağlanarak hijyenik ve ekonomik açıdan tüketicinin
korunmasıdır.
Gıda ve yem güvenilirliği şartları
Güvenilir olmayan gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme piyasaya arz
edilemez. İnsan sağlığı için tehlike oluşturan ve tüketime uygun olmayan gıda,
güvenilir olmayan gıda kabul edilir.
Gıdanın güvenilir olup olmadığının belirlenmesinde, üretim, işleme ve
dağıtım aşamaları, etiket bilgileri ve sağlıkla ilgili uyarı niteliğindeki
bilgiler ile insanlar tarafından günlük normal kullanım koşulları dikkate
alınır.
Gıdanın insan sağlığına zararlı olup olmadığının belirlenmesinde; tüketenin
sağlığı üzerinde ani, kısa veya uzun vadede oluşturabileceği muhtemel etkileri
yanında, gelecek nesiller üzerindeki etkileri, birikerek artan muhtemel toksik
etkileri ve belirli tüketici gruplarının özel sağlık hassasiyetleri de dikkate
alınır.
Herhangi bir gıdanın insan tüketimi için uygun olmadığının belirlenmesinde,
gıdanın yabancı madde karışması da dâhil olmak üzere her tür bulaşıklığı veya
çürüme, bozulma veya kokuşma nedeniyle kullanım amacına uygun olmaması dikkate
alınır.
Bir seri, parti veya sevkiyattaki aynı sınıf veya çeşit gıdanın bir
bölümünün güvenilir olmadığının tespiti durumunda, geri kalanı ile ilgili daha
kapsamlı yapılan değerlendirme sonucunda güvenilir olduğu ispat edilemez ise, o
seri, parti veya sevkiyattaki aynı sınıf veya çeşidin tamamının güvenilir
olmadığı kabul edilir.
Gıda, Bakanlıkça belirlenen şartlara uygun olsa bile, gıdanın güvenilir
olmadığına dair yeterli şüphe veya sebebin oluşması durumunda, Bakanlık söz
konusu gıdanın piyasaya arzını kısıtlayabilir veya piyasaya arz edilen gıdayı
toplatabilir.
GIDA GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ MEVZUAT
Bu Yönetmeliğin amacı, gıda güvenilirliği açısından tüketicinin korunmasını
sağlamak amacıyla gıda işletmecisinin, gıdanın birincil üretiminden son
tüketiciye arzına kadar uyması gereken gıda hijyenine ilişkin genel kuralları
belirlemektir.
Yönetmelik; gıda işletmecisinin birincil üretim aşaması dahil üretim,
işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında gıda hijyenini sağlamak üzere uyması
gereken genel hijyen kuralları ile sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları
kapsar.
Gıda işletmecisi, kontrolü altındaki üretim, işleme ve dağıtım aşamalarının
tümünün bu Yönetmelikte belirtilen ilgili hijyen gerekliliklerinin
sağlanmasından sorumludur.
Gıda güvenilirliğinin sağlanmasında sorumluluk öncelikle gıda
işletmecisindedir.
Gıda güvenilirliğinin birincil üretimden başlayarak son tüketiciye kadar
gıda zinciri boyunca sağlanması gereklidir.
Ortam sıcaklığında güvenilir bir şekilde muhafaza edilemeyen özellikle
soğukta muhafazası gereken gıdalarda, soğuk zincirin korunması gereklidir.
Tehlike analizi ve kritik kontrol noktaları/HACCP ilkelerine dayanan
prosedürlerin iyi hijyen uygulamaları ile birlikte uygulanmasından gıda
işletmecisi sorumludur.
İyi uygulama kılavuzları, gıda işletmecisine gıda zincirinin tüm
aşamalarında gıda hijyeni kuralları ile tehlike analizi ve kritik kontrol
noktaları/HACCP ilkelerine uyum için yardımcı olan önemli bir araçtır.
Gıda işletmecisi, gıda işinde çalışan personelin yaptıkları işin
gerektirdiği gıda hijyeni konularında kontrol edilmelerini ve
bilgilendirilmelerini ve/veya eğitilmelerini, Yönetmeliğin 22 nci maddesinin
birinci fıkrasında belirtilen prosedürün geliştirilmesi ve sürdürülmesinden
veya iyi uygulama kılavuzlarının uygulanmasından sorumlu olan personelin,
tehlike analizi ve kritik kontrol noktaları/HACCP ilkelerinin uygulanması
konusunda yeterli eğitimi almalarını, sağlamakla yükümlüdür.
Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmelik
Bu Yönetmeliğin amacı; insan ve hayvanlara yönelik doğrudan veya çevre
aracılığıyla oluşabilecek risklerin önlenmesine, bertaraf edilmesine veya kabul
edilebilir seviyelere indirilmesine, gıda ve yemin etiketlenmesi ile
tüketicileri bilgilendirmeye yönelik diğer bilgi şekilleri de dâhil olmak üzere
tüketici menfaatlerinin korunmasına ve haksız rekabetin önlenmesi ile gıda ve
yemin resmi kontrollerine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Yönetmelik; resmi kontroller, izlenebilirlik, hızlı uyarı sistemi, acil
durumlar, ihtiyati tedbirler, kriz yönetimi, kamuoyunun bilgilendirilmesi, resmi
sertifikasyon, yıllık ve çok yıllık ulusal kontrol planları, sorumluluklar ve
itirazlara ilişkin usul ve esasları kapsar.
Resmi kontrollere etkinlik kazandırmak amacıyla idari yaptırımlarda
Bakanlık İl ve İlçe Müdürleri yetkili kılınmıştır.
İnsan sağlığı, gıda güvenilirliği açısından tehlike oluşturan acil
tedbirleri gerektiren durumlarda, idarî para cezaları hariç olmak üzere diğer
idarî yaptırımların uygulanmasında kontrol görevlisine yetki verilmiştir.
Gıda İşletmecisi için Sorumluluklar
Gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ile ilgili faaliyet gösteren
işletmeci, kendi faaliyet alanının her aşamasında Kanunda belirtilen şartları
sağlamakla yükümlüdür.
Gıda işletmecisi ürettiği, işlediği, ithal ettiği, satışını veya dağıtımını
yaptığı bir ürününün, gıda ve yem güvenilirliği şartlarına uymadığını
değerlendirmesi veya buna ilişkin makul gerekçelerinin olması durumunda, söz
konusu ürünü kendi kontrolünden çıktığı aşamadan başlamak üzere, toplanması
için gerekli işlemleri derhal başlatmak ve konu ile ilgili Bakanlık il/ilçe
müdürlüğünü bilgilendirmek zorundadır. Gıda ve yem işletmecisi, ürünün
toplanması gerektiğinde, toplanma nedeni hakkında tüketiciyi veya kullanıcıyı
doğru ve etkin olarak bilgilendirmek ve gerekli hâllerde, insan ve hayvan
sağlığını korumaya yönelik alınacak tedbirlerin yeterli olmaması durumunda,
tüketiciye veya kullanıcıya ürünün iadesi için çağrıda bulunmak zorundadır.
Gıda işletmecisi, faaliyeti ile ilgili aşağıda istenen kayıtları güncel
tutmak, istendiğinde Bakanlığa sunmak zorundadır.
· İşletme
onayı veya kaydına ilişkin belgeleri,
· Tehlike
analizi ve kritik kontrol noktaları ilkelerine dayanan gıda ve yem
güvenilirliği sistemlerine ilişkin uyguladığı prosedürler ve güncel kayıtları,
· Cihaz
kalibrasyon kayıtları,
· Cihaz
ölçüm kayıtları,
· Partinin
tanımlanmasını sağlayan bir işaret veya numara ve diğer bilgileri içerecek
şekilde alım ve satış ile ilgili kayıtları,
· Gıda
ve yemde izlenebilirlik kayıtları,
· Haşere
ve kemirgenlerle mücadele kayıtları,
· Hammadde,
üretimde kullanılan yardımcı maddeler, ara ürüne ve/veya son ürüne ilişkin
analiz kayıtları,
· İşin
nevine göre konuyla ilgili lisans eğitimi almış zorunlu personelin
çalıştırıldığına dair kayıtları.
Gıda işletmecisi, ürünle ilgili riskin önlenmesi, azaltılması veya ortadan
kaldırılmasından sorumlu olup bu gibi tedbirlerin alınmasında Bakanlıkla
işbirliği yapar. İlgililer, Bakanlıkça alınan önlemlerin uygulanması sırasında
hiçbir şekilde engelleme yapamaz.
Gıda işletmecisi, üretim, hazırlama ve satışta, Bakanlıktan kayıtlı veya
onaylı işletmelerin ürünlerini ve ürünün onaya tabi olması durumunda onaylı
ürünleri kullanmak zorundadır.
Kamu-özel kurum ve kuruluşları ile mahallinde üreterek toplu tüketime sunan
işyerleri ve yemek fabrikaları, ürettiği yemek partisinin her çeşidinden alınan
bir örneği yetmiş iki saat uygun koşullarda saklamakla
yükümlüdür.
Bu Yönetmeliğin amacı; gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelere
ilişkin asgari teknik ve hijyen kriterleri, pestisit kalıntıları ve veteriner
ilaç kalıntıları, gıda katkı maddeleri, aroma vericiler ve aroma verme özelliği
taşıyan gıda bileşenleri, bulaşanlar, ambalajlama, etiketleme, numune alma,
analiz metotları, taşıma ve depolama ile ilgili yatay ve dikey gıda kodeksine
ilişkin esaslar ile coğrafi işaretle ilgili özel hükümlerin belirlenmesine dair
kuralları düzenlemektir.
Yönetmelik; gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelere ilişkin asgari
teknik ve hijyen kriterlerinin, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları,
gıda katkı maddeleri, aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda
bileşenleri, bulaşanlar, ambalajlama, etiketleme, numune alma, analiz
metotları, taşıma ve depolama ile ilgili yatay ve dikey gıda kodeksine ilişkin
esaslar ile coğrafi işaretle ilgili özel hükümlerin belirlenmesine dair
kuralları kapsar.
Hayvansal Gıdalar için Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği
Bu Yönetmeliğin amacı, hayvansal gıda üreten gıda işletmecisinin Gıda
Hijyeni Yönetmeliğinde belirtilen kurallara ek olarak uyması gereken özel
hijyen gerekliliklerini belirlemektir.
Yönetmelik; işlenmemiş ve işlenmiş hayvansal gıda üreten gıda
işletmecisinin uyması gereken özel hijyen gerekliliklerini, sorumluluklarını ve
yürüttüğü otokontrollere ilişkin usul ve esasları kapsar.
Yönetmelik, bitkisel ve işlenmiş hayvansal ürünlerin her ikisini de içeren
gıdalar için uygulanmaz. Ancak, bu tür gıdaların hazırlanmasında kullanılan
işlenmiş hayvansal ürünler bu Yönetmelikte belirtilen gerekliliklere uygun
olarak elde edilir ve işleme tabi tutulur.
Gıda İşletmecisi için Sorumluluklar
Gıda işletmecisi hayvansal
gıdaların hijyenine ilişkin ilgili gerekliliklere uyar.
Gıda işletmecisi,
hayvansal gıdanın yüzeyindeki bulaşmayı ortadan kaldırmak için, içilebilir su
veya Gıda Hijyeni Yönetmeliği veya bu Yönetmelikte kullanımına izin verilen
temiz su dışında başka bir madde kullanamaz. Ancak bu amaç için,
ruhsatlandırılmış veya izin verilmiş maddeler kullanılabilir. Bu maddelerin
kullanımı, bu Yönetmeliğin gerekliliklerini yerine getirme konusunda gıda
işletmecisinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Gıda işletmecisi,
hayvansal dondurulmuş gıdalar söz konusu olduğunda aşağıdaki gerekliliklere
uyar.
Gıdanın üretim tarihi
olarak;
· Karkas, yarım karkas
veya çeyrek karkaslar için kesim tarihi,
· Yaban av hayvanının
gövdesi için avlanma tarihi,
· Balıkçılık ürünleri
için hasat veya avlanma tarihi,
· Diğer hayvansal
gıdalar için işleme, parçalama, kıyma veya hazırlama tarihi, esas alınır.
Gıda işletmecisi; insan
tüketimi için amaçlanan dondurulmuş hayvansal gıdanın 29/12/2011 tarihli ve
28157 üçüncü mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi
Etiketleme Yönetmeliğine uyumlu olarak etiketlenmesi veya daha ileri bir
işlemede kullanılması aşamasına kadar, gıdayı arz ettiği gıda işletmecisinin ve
talebi halinde yetkili otoritenin; üretim tarihi ve üretim tarihinden farklı
ise dondurma tarihi bilgilerine erişimini sağlar.
Gıda, farklı üretim ve
dondurma tarihli ham maddeleri içeren bir partiden üretildiğinde en eski ham
maddenin üretim tarihi ve/veya dondurma tarihi esas alınır.
Dondurulmuş gıdayı sunan gıda işletmecisi istenen bilgileri açık ve kesin bir
şekilde sağlıyorsa ve bilgileri gerektiğinde yeniden sağlayabiliyorsa bu
bilgileri kendisinin belirleyeceği bir şekilde sunabilir.
Hayvansal Gıdaların Resmi Kontrollerine İlişkin Özel
Kuralları Belirleyen Yönetmelik
Bu Yönetmeliğin amacı,
gıda hijyeni, halk sağlığı, hayvan sağlığı ve hayvan refahı kuralları
gözetilerek Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmelik hükümlerine ilave
olarak hayvansal gıdaların resmi kontrol esaslarını belirlemektir.
Yönetmelik sadece
Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği’nin uygulandığı
faaliyetlere ve ilgililere uygulanacak resmi kontrollere ilişkin usul ve
esasları kapsar.
Gıda işletmecisi, resmi
kontrollerin etkili bir şekilde gerçekleştirilmesini teminen kontrol
görevlisine her türlü yardımı sağlar.
Gıda işletmecisi:
· Tüm binalara,
tesislere, işletmelere veya diğer birimlere giriş imkanı verir.
· İlgili mevzuat
uyarınca gerekli olan veya durumun değerlendirilebilmesi için Bakanlık
tarafından gerekli görülen belgeleri ve kayıtları sağlar.
Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği
Bu Yönetmeliğin amacı; son tüketiciye ve toplu tüketim yerlerine arz edilen
gıdaların genel ve belirli özel etiketleme kurallarını, beslenme yönünden
etiketleme kurallarını, tanıtımı ve reklâmına ilişkin belirli kuralları ve
gıdalardaki beslenme ve sağlık beyanlarına ilişkin kuralları belirlemektir.
Yönetmelik; son tüketiciye ve toplu tüketim yerlerine arz edilen gıdaların
genel ve belirli özel etiketleme kurallarını, beslenme yönünden etiketleme
kurallarını, tanıtımı ve reklâmına ilişkin belirli kuralları ve gıdalardaki
beslenme ve sağlık beyanlarına ilişkin kuralları kapsar.
Sorumluluklar
Gıdayı kendi adı veya ticari unvanı altında pazarlayan gıda işletmecisi,
gıdanın etiketlenmesinden sorumludur. İthal edilen gıdanın etiketlenmesinden
ise ithalatçı sorumludur.
Gıdanın etiketlenmesinden sorumlu olan gıda işletmecisi, zorunlu etiket
bilgilerinin gıdada bulunmasını ve doğruluğunu sağlar.
Gıda işletmecileri, son tüketiciye yönelik olan veya toplu tüketim
yerlerine arz edilecek olan hazır ambalajlı olmayan gıdalar ile ilgili olarak,
gerektiğinde zorunlu etiket bilgilerinin son tüketiciye sunulmasını sağlamak
amacıyla gıdayı alan gıda işletmecisine aktarılması gereken bilgileri sağlar.
Hazır ambalajlı gıdalarla ilgili olarak;
Gıda işletmecileri;
· Son
tüketiciye yönelik olan, ancak toplu tüketim yerleri haricinde son tüketiciye
satılmadan önceki bir aşamada piyasaya arz edilen,
· Toplu
tüketim yerlerine yönelik olan ve hazırlama, işleme, parçalama, bölme veya
doğrama işlemleri için toplu tüketim yerlerine arz edilen, gıdaların
ambalajının üzerinde veya bu ambalaja yapıştırılmış bir etiket üzerinde veya gıda
ile ilgili ticari belgelerin üzerinde zorunlu olan bilgilerin bulunmasını
sağlar. Bilgilerin ticari belgeler üzerinde bulunması durumunda; bu belgeler,
gıdanın beraberinde yer alır veya teslimattan önce ya da teslimat sırasında
gönderilir.
Gıda işletmecileri her durumda, yönetmelikçe istenen bilgilerin, hazır
ambalajlı gıdaların piyasaya arz edildiği dış ambalaj üzerinde de yer almasını
sağlar. Son tüketiciye veya toplu tüketim yerlerine yönelik olmayan bir gıdayı
diğer gıda işletmecilerine arz eden gıda işletmecileri, bu işletmecilere,
gerektiğinde bu Yönetmelik ve gıda kodeksi kapsamında yer alan diğer etiketleme
hükümleri ile ilgili sorumluluklarını yerine getirmeleri için yeterli bilgiyi
sağlar.
Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliğine göre;
Kayıt işlemine tabi olan
gıda işletmeleri ürettikleri veya ambalajladıkları ürünlerin etiketlerinde,
işletme kayıt numarasını belirtmek zorundadır.
Onay işlemine tabi olan
gıda işletmeleri ürettikleri veya ambalajladıkları ürünlerin etiketlerinde işletme
onay numarasını içeren tanımlama işaretine yer vermek zorundadır.
Hijyen Eğitimi Yönetmeliği
Bu Yönetmeliğin amacı; gıda üretim ve perakende iş yerlerinde, insani
tüketim amaçlı sular ile doğal mineralli suları üreten iş yerlerinde ve insan
bedenine temasın söz konusu olduğu temizlik hizmetlerinin verildiği iş
yerlerinde çalışanlara yönelik hijyen eğitimi programlarının planlanmasına,
eğitimlerin verilmesine, iş yeri sahibinin, işletenlerin ve çalışanların bu
konudaki sorumluluklarına, bu iş yerlerinde çalışmaya engel bulaşıcı
hastalıkların ve cilt hastalıklarının belirlenmesine ve bu hastalıkların
iyileşme hâlinin tespitine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Bu Yönetmelik, gıda üretim ve perakende iş yerlerini, insani
tüketim amaçlı sular ile doğal mineralli suların üretimini yapan iş yerlerini, kaplıca,
hamam, sauna, berber, kuaför, dövme ve pirsing yapılan yerleri, masaj ve
güzellik salonları ve benzeri yerler otel, motel, pansiyon ve misafirhane gibi
yerleri, komisyon tarafından hijyen eğitimi verilmesi uygun görülen diğer iş
kollarını kapsar.
Bu Yönetmeliğin kapsadığı iş yerlerinde, Genel Müdürlük tarafından verilen
belgeye sahip olmayan kişiler çalıştırılamaz. İş yeri sahipleri ve işletenleri,
çalışanlarının hijyen eğitimi almasından ve belgeli olarak çalıştırılmasından
birinci derecede sorumludur. Bizzat çalışmaları durumunda iş yeri sahipleri ve
işletenleri de bu eğitimi almaya mecburdur.
Eğitimler, Genel Müdürlüğe bağlı öğretim kurumları tarafından verilir. İş
yeri sahipleri ve işletenleri, komisyonca belirlenen usul ve esaslar
çerçevesinde bu eğitimleri çalışanlarına kendi imkânlarıyla da verebilir.